Janin, Maziarska, Pinińska-Bereś

Zbiory Muzeum Fotografii w Krakowie każdego roku uzupełniane są o istotne dzieła twórców i twórczyń w różny sposób korzystających z medium fotografii. W 2023 roku kolekcja sztuki MuFo wzbogaciła się o prace trzech artystek: Zuzanny Janin, Jadwigi Maziarskiej i Marii Pinińskiej-Bereś, podejmujących tematy związane z tożsamością, ciałem, a także rolą kobiet.

Artystki komentują zmiany społeczno-kulturowe dotyczące postrzegania płci. Ich sztuka wyróżnia się jednak nie tylko ze względu na podejmowaną tematykę, ale świadczy również o zmianach w pojmowaniu funkcji fotograficznego medium wynikających m.in. z doświadczeń sztuki konceptualnej.

Ekspozycję można zwiedzać wyłącznie w ramach oprowadzania z przewodnikiem po MuFo Józefitów.

Zuzanna Janin (1961) – artystka wizualna, rzeźbiarka, autorka obiektów fotograficznych, instalacji wideo, a także działań performatywnych. Absolwentka warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Uzyskała doktorat na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu (2016), habilitację na Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku (2020).
Artystka w swej twórczości podejmuje tematy związane z miejscem, pamięcią i czasem, a także nieobecnością i wykluczeniem. Jej działania często opierają się na wizualizacji pamięci prywatnej, wywołującej silne emocje, zderzone z oswojoną uniwersalną pamięcią zbiorową, nośnikiem problemów społecznych i politycznych. Ważnym punktem odniesień i refleksji stała się dla Zuzanny Janin tytułowa postać z kultowego serialu dla młodzieży Szaleństwo Majki Skowron, w którą artystka wcielała się w latach 70. XX w. Rola buntowniczej nastolatki stała się pretekstem do stworzenia projektu Archiwum Uczuć Ulotnych i wielowątkowych refleksji odnoszących się zarówno do osobistych doświadczeń, jak i – dzięki udziałowi córki artystki, Melanii, wizualizującej nową generację reprezentantek Majki rebeliantki, postaci podróżującej w czasie i przestrzeni – do analizy zmian kulturowych oraz obecności kobiet w najnowszej historii politycznej i kulturowej.

Jadwiga Maziarska (1913–2003) – malarka, autorka obiektów, kolaży i grafik. Pionierka malarstwa materii w Polsce. W roku 1933 rozpoczęła studia artystyczne w Prywatnej Szkole Malarskiej Alfreda Terleckiego w Krakowie i kontynuowała je w latach 1934–1939 na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Władysława Jarockiego, Stefana Filipkiewicza oraz Ignacego Pieńkowskiego. Należała do Grupy Młodych Plastyków, której członkinie i członkowie przyczynili się do reaktywacji Grupy Krakowskiej jako Stowarzyszenia Artystycznego „II Grupa Krakowska” (1957).
Artystka tworzyła przede wszystkim obrazy abstrakcyjne i formy przestrzenne. W swojej sztuce zgłębiała strukturalne właściwości dzieła, które są pionierskie dla „malarstwa materii”, polskiej odmiany malarskiego strukturalizmu. Jadwiga Maziarska eksperymentowała, wykorzystując w swych poszukiwaniach artystycznych wosk i tkaniny, przez co jej prace nabierały cech surrealistycznych obiektów. Maziarskiej nieobca była także fotografia, którą wykorzystywała w swych kolażach. Podejmowała w nich problematykę tożsamościową, wychodząc od wizerunku kobiecego ciała, czego przykładem jest jej Kompozycja powstała ok. roku 1985.

Maria Pinińska-Bereś (1931–1999) – rzeźbiarka, performerka, uznawana za jedną z pionierek sztuki feministycznej w Polsce. Uczennica Xawerego Dunikowskiego. Od początku lat 60. XX w. poszukiwała nowych rozwiązań formalnych, związanych z kobiecym przekazem. W cyklu Rotundy (1960–1963) łączyła ciężkie betonowe bryły z miękką tkaniną. W cyklu Gorsety (1965–1967) tworzyła obiekty z papier mâché. Gorset był dla niej symbolem zniewolenia nie tylko ciała kobiety, ale też jej duszy. Sztuka Pinińskiej-Bereś miała wyraźne przesłanie feministyczne, a jej hasłem stało się „zrzucić mentalne gorsety”.
Od roku 1976 Pinińska-Bereś tworzyła również dzieła i wydarzenia artystyczne site-specific odnoszące się do feminizmu i jednocześnie afirmujące przyrodę, w której otoczeniu najczęściej się odbywały. Przykładem takiego działania jest Sztandar autorski – performance, w którym brała udział niewielka grupa osób, zaproszonych przez artystkę. Pinińska-Bereś ubrana była na biało, a podczas akcji dźwigała różowy sztandar na cienkiej żerdzi, przenosząc go do wyznaczonych wcześniej miejsc: wzniesienie, wieża triangulacyjna, brzeg rzeki Białuchy. W każdym z tych miejsc artystka ustawiała sztandar na sztorc, rozkładała dereczkę, siadała na niej i grała na fujarce na cześć sztandaru.
Zrealizowany w roku 1979 wczesnym przedwiośniem Sztandar autorski został udokumentowany na diapozytywach. Jest on jednym z wcześniejszych działań o takim charakterze w Polsce i na świecie. Jest to też rzadki przykład działania odnoszącego się do kobiecej tożsamości, związku człowieka z krajobrazem i naturą.

Kurator pokazu: Dominik Kuryłek
Koordynatorka: Weronika Ptak

Wydarzenie odbywa się w ramach Maja Równości w Krakowie. Więcej informacji: https://rownosc.krakow.pl/teczowy_krakow/270872,artykul,maj_rownosci.html.

Zakup dzieł dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego w ramach zadania Narodowa Kolekcja Sztuki Współczesnej Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Gminy Miejskiej Kraków. Zakup został zrealizowany w roku 2022.